اکولایزر چیست و چگونه باید EQ را تنظیم کرد

آیا می‌خواهید صدای سیستم صوتی خود را به صدای مدنظر خود تغییر دهید؟ آیا می‌خواهید بیس بیشتر یا تربل کمتری داشته باشید؟ باید به تنظیم اکولایزر سیستم صوتی یا دستگاه پخش خود بپردازید. اما اکولایزر چیست و چگونه باید آن را تنظیم کرد؟

همه افراد مدرک مهندسی صدا ندارند، اما برای بهره‌مند شدن از مزایای اکولایزر نیاز به آن نخواهید داشت. اکولایزر یک ابزار برای تنظیم صداست که هر کسی می‌تواند به راحتی و با تنظیم درست آن صدای دلنشین‌تری از سیستم صوتی خانگی، خودرو یا حتی هدفون و هندزفری خود بگیرد.

اما اگر اطلاعات جزئی راجع به فرکانس‌های مختلف دارید و تصور می‌کنید که صرفا با کم و زیاد کردن بلندی فرکانس‌های مختلف اکولایزر تنظیم می‌شود، این اشتباه را نکنید. توصیه می‌کنیم تا این مطلب را مطالعه کرده تا با نحوه درست و اصولی تنظیم اکولایزر، کارکرد و کاربرد آن آشنا شوید و با تنظیم اکولایزر خود بتوانید بهترین نتیجه را بگیرید.

اما قبل از آشنایی با این که اکولایزر چیست و چگونه باید آن را تنظیم کرد باید با جزئیات ابتدایی‌تری درباره صدا آشنا شوید.

فرکانس و پاسخ فرکانسی چیست

صوت یک موج است و به صورت یک موج در محیط پخش می‌شود. این موج دارای دو عامل است، فرکانس و طول موج که این دو عدد زمانی که در هم ضرب شوند برای تمام فرکانس‌های صوتی برابر با یک عدد ثابت می‌شوند، سرعت صوت.

فرکانس به تعداد لرزش‌ها و طی شدن یک طول موج کامل در ثانیه گفته می‌شود که با واحد هرتز (Hz) اندازه‌گیری می‌شود و در نتیجه فرکانس 1Hz فرکانسی است که در یک ثانیه، یک طول موج را طی می‌کند و فرکانس 1kHz فرکانسی که در یک ثانیه 1000 طول موج را طی می‌کند.

فرکانس‌های پایین صدای بم و بیس موسیقی هستند و صداهای بالاتر صدای زیر موسیقی را تشکیل می‌دهند.

بازه شنوایی فرکانسی انسان در حدود 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز است؛ اما جالب است که بدانید تقریبا هیچ یک از ما توان شنیدن 20 هرتز یا 20 کیلوهرتز را نداریم.

برخی از افراد در زمان تولد می‌توانند تا فرکانس‌هایی بالاتر از 20 کیلوهرتز را بشنوند و با افزایش سن این بازه کوچک می‌شود، برخی از افراد حتی نمی‌توانند فرکانس‌های بالاتر از 14 کیلوهرتز را بشنوند!

در مورد فرکانس‌های پایین نیز به همین شکل است؛ البته فرکانس‌های پایین در زمان پخش شدن اگر به اندازه کافی صدای بلندی داشته باشند اگر شنیده هم نشوند، حس خواهند شد. به همین دلیل است که اسپیکرهای خاصی که قدرت زیادی دارند و اندازه بزرگی دارند تا توانایی جابه‌جا کردن هوا زیاد را داشته باشند به صورت اختصاصی برای پخش این فرکانس‌ها به کار می‌روند و به آن‌ها ساب ووفر گفته می‌شود.

اگر شما قادر هستید تا به صورت کامل بازه فرکانس 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز را بشنوید، یکی از بهترین شنوایی‌های تاریخ را دارید!

هدفون‌ها و اسپیکرها نیز برای کارکرد خود متمرکز بر این بازه فرکانسی می‌شوند؛ اما با همه این فرکانس‌ها به صورت یکسان رفتار نمی‌کنند و ممکن است فرکانس‌های خاصی را بلندتر از برخی فرکانس‌های دیگر اجرا کنند و این موضوع پاسخ فرکانسی است.

به همین دلیل است که برخی از هدفون‌ها یا اسپیکرها صدایی با بیس بیشتر (فرکانس‌های پایین بلندتر) یا میدرنج بیشتر (فرکانس‌های میانی بلندتر) دارند.

البته مهندسین صدا و آدیوفایل‌ها ترجیح می‌دهند تا پاسخ فرکانسی فلت یا صاف داشته باشند، به این معنا که هیچ فرکانسی صدای بلندتری از فرکانس‌های دیگر نداشته باشد، مهندسین صدا از این جهت که بتوانند صدا را آنطور که می‌خواهند میکس و مستر کنند و آدیوفایل‌ها به این دلیل که این صدا دقت بیشتری دارد و هیچ بخش موسیقی باعث پوشانده شدن یا پنهان شدن بخش دیگر موسیقی نمی‌شود.

به همین دلیل است که به عنوان مثال یک هدست گیمینگ معمولا برای گوش دادن به موسیقی مناسب نیست، به این دلیل که با توجه به تیون در نظر گرفته شده برای آن و صدای محیط بازی و به عنوان مثال وجود انفجارات در آن، تمرکز صوتی زیادی در میدبیس وجود دارد.

بیشتر بخوانید: آیا هدست گیمینگ برای موسیقی مناسب است

البته فلت ترین اسپیکرها و هدفون‌ها هم همچنان قله‌ها و دره‌های کوچکی در نمودار پاسخ فرکانسی خود دارند و واقعا فلت نیستند، در اینجاست که یک مهندس صدا با ایجاد تغییرات در صدا به کمک اکولایزر این قله‌ها و دره‌ها را از بین می‌برد تا صدای خروجی را تا جای ممکن فلت و صاف کند.

اکولایزر چیست

اکولایزر ابزاری است که به ایجاد تغییرات در بلندی صدای فرکانس‌های مختلف در سیگنال صوتی می‌پردازد تا با توجه به اسپیکرها یا هدفون شما خروجی صدای شما به شکلی که مورد نظر شماست در بیاید.

اکولایزرها با توجه به نحوه کارکرد خود انواع مختلفی دارند، اما یکی از ساده‌ترین اکولایزرها و به احتمال بالا اکولایزری که شما با آن مواجه خواهید شد یک اکولایزر گرافیکی است.

اکولایزر گرافیکی بازه فرکانسی 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز را به چند دسته تقسیم می‌کند و به شما امکان تنظیم بلندی چندین فرکانس خاص و بازه اطراف شما را می‌دهد.

به عنوان مثال اکولایزر زیر دارای 5 باند اکولایزر گرافیکی در نرم‌افزار خود است که به شما امکان تغییر در میزان بلندی صدا در فرکانس‌های 400، 1000، 2500، 6300 و 15،600 هرتز را می‌دهد.

هرچه میزان تنظیم شده برای آن فرکانس بالاتر باشد، آن بخش از موسیقی شما بلندتر و قابل توجه‌تر خواهد بود و هرچه کمتر باشد، حجم صدای کمتری از آن بخش از فرکانس‌های موسیقی خواهید داشت.

بیشتر بخوانید: ساندبار بهتر است یا سینمای خانگی

تنظیمات پیش‌فرض اکولایزر

بیشتر دستگاه‌های پخش، مانند پخش‌های خودرو دارای تنظیمات اکولایزر پیش‌فرض هستند. این تنظیمات، تنظیماتی هستند که توسط شرکت تولید کننده دستگاه پخش روی آن تنظیم شده اند؛ اما آیا اگر تنظیم اکولایزر پخش خود را روی Flat قرار دهیم به این معناست که صدای ما حالا فلت است؟ خیر، بگذارید این مورد را با یک مثال توضیح دهیم.

تصور کنید که می‌خواهید به سیستم صوتی خودرو خود یک ساب ووفر اضافه کنید، تنظیمات صدای خود را در پخش فلت گذاشته‌اید، به موسیقی خود گوش دهید، سپس سابووفر را نصب کرده، به تنظیمات پخش دست نزنید و دوباره به صدای سیستم صوتی خود گوش کنید، آیا به این دلیل که تنظیمات پخش را عوض نکرده‌اید با اضافه شدن ساب ووفر هیچ تغییری در صدای شما ایجاد نمی‌شود؟

طبیعتا خیر، بیس موسیقی شما با اضافه شدن یک سابووفر بسیار بیشتر خواهد شد. نکته قابل توجه در اینجاست که شما با تنظیم پخش، سیگنال صوتی خود را فلت کرده‌اید، اما اسپیکرهای شما رفرنس نیستند و به صورت طبیعی صدای فلتی ندارند.

در اینجاست که تنظیمات اکولایزر کاربری خود را نشان می‌دهند، شما اگر انتظار صدای فلت و با دقت را دارید، باید با اکولایزر سیگنال صوتی خود را به نحوی تغییر دهید که خروجی صدای اسپیکرهای شما فلت شود.

سیگنال فلت به معنی صدای فلت نیست.

نحوه تنظیم اکولایزر

هرکسی می‌تواند با تغییر میزان بلندی فرکانس‌های مختلف اکولایزر خود را تنظیم کند، اما این به معنای آن نیست که این کار به درستی انجام شده باشد.

همانطور که از نامش پیداست Equalizer از کلمه Equal به معنی مساوی نشعت می‌گیرد و اکولایزر به معنی برابر کننده است.

ممکن است تا شما به هیچ عنوان صدای فلت را از تجهیزات صوتی خود انتظار نداشته باشید و به عنوان مثال بخواهید صدای V شکل که بیس زیاد و تریبل زیاد دارد را داشته باشید؛ اما همچنان باید تنظیم اکولایزر خود را به شکل زیر انجام دهید.

چگونه اکولایزر را باید تنظیم کرد

با این که اکولایزر خود یک ابزار است، اما برای تنظیم اکولایزر ابزارهای زیادی مورد نیاز است، اما نترسید، بیشتر آن‌ها به صورت نرم‌افزاری نیز قابل تهیه‌اند.

فایل‌های صدای خاصی ایجاد شده‌اند که ممکن است تا به حال نام آن‌ها را شنیده باشید، مانند White Noise, Grey Noise و…

برای تنظیم اکولایزر نیازبه فایل Pink Noise خواهید داشت. این فایل صوتی به گوش ما برفک است، اما به گوش دستگاه‌های تخصصی مانند RTA یا Real Time Analyser یا حتی میکروفون تلفن همراه شما بازه فرکانسی 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز با بلندی صدای یکسان است.

این فایل صوتی از اینترنت قابل تهیه دانلود است، اما یکی از بهترین سایت‌ها برای این کار سایت شرکت Kicker است که این فایل صوتی و بسیار فایل‌های دیگر که برای تنظیمات متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرند را در سایت خود برای دانلود در دسترس قرار داده است.

برای ورود به وبسایت کیکر اینجا را کلیک کنید. در این صفحه فایل 20 دقیقه‌ای Pink Noise در دو فرمت MP3 و WAV (تنظیم سیستم‌های های رزولوشن) قابل دانلود هستند.

حالا نیاز به یک میکروفون دارید، توصیه می‌کنیم تا از میکروفون تلفن همراه خود یا هندزفری برای این کار استفاده نکنید، یک میکروفون اکسترنال کوچک، ساده و ارزان قیمت و البته سیمی بسیار بهتر از میکروفون تلفن همراه شما می‌تواند صدا را تبدیل به سیگنال کند و آن را برای آنالیز به تلفن همراه شما ارسال کند.

حال نیاز به یک نرم‌افزار برای آنالیز صدای شنیده شده توسط میکروفون خود دارید، نرم‌افزارهای موبایل و دسکتاپ رایگان زیادی وجود دارند که این کار را انجام می‌دهند. میکروفون را به تلفن همراه یا کامپیوتر خود نصب کرده و در فاصله یک متری از اسپیکرهای خود قرار دهید.

در خودرو میکروفون را در وسط خودرو قرار دهید.

حالا برای تنظیم باید تنظیمات اکولایزر خود را در تمام فرکانس‌ها به صفر برسانید، این فایل را پخش و صدای آن را زیاد کنید و به صفحه نمایشگر خود نگاه کنید.

نموداری که می‌بینید پاسخ فرکانسی تجهیزات صوتی شما با تیون طبیعی خودشان است. به عنوان مثال نمودار پاسخ فرکانسی که در RTA در تصویر پایین می‌بینید نسبتا فلت و خطی است.

اگر به دنبال صدای فلت هستید باید اکولایزر خود را به نحوی تنظیم کنید که پستی‌ها و بلندی‌های نمودار شما از بین بروند و صدایی فلت داشته باشید، اما اگر به دنبال صدای فلت هم نیستید بهتر است تا در ابتدا این کار را انجام دهید تا نقطه مبدا خوبی برای شروع به تنظیم صدا با سلیقه دلخواه خودتان داشته باشید.

هرچه تعداد باند اکولایزر گرافیکی شما بیشتر باشد، دقت شما در تنظیم اکولایزر و پاسخ فرکانسی اسپیکرهایتان بیشتر خواهد بود.

نکته: در هنگام تنظیم اکولایزر بیشتر تلاش کنید تا قله‌های پاسخ فرکانسی خود را پایین بیاورید تا این که دره‌های آن را ارتفاع دهید، زیاد کردن گین فرکانس در هنگام تنظیم اکولایزر در ولوم‌ها بالا و حجم صدای زیاد باعث ایجاد نویز یا Distortion می‌شود که علاوه بر خراب کردن صدا، در طولانی مدت باعث آسیب زدن به اسپیکرهای شما می‌شود.

همچنین صدایی که اسپیکرهای شما همین حالا تولید می‌کنند صدایی است که می‌توانند تولید کنند و نباید از آن انتظار تریبل بیشتر یا بیس بیشتر از توانایی‌اش را داشت، اگر در فرکانس 10 کیلوهرتز دره دارید، بقیه فرکانس‌ها را کم کنید، زیاد کردن فرکانس 10 کیلوهرتز در اکولایزر باعث فشار آمدن به توییترهای شما می‌شود.

اگر که به دنبال صدای فلت بودید، اکولایزر شما حالا تنظیم شده‌است؛ اگر خیر حالا باید چندین موسیقی که آن‌ها را بسیار گوش داده‌اید یا می‌دهید را گوش کنید و ببینید چگونه صدایی از سیستم صوتی یا هدفون خود انتظار دارید.

حال می‌توانید با ایجاد تغییرات جزئی در تنظیمات اکولایزر به صدای مورد نظر خود برسید.

در صورتی که سوالی درباره تنظیم اکولایزر یا دیگر تنظیمات صوتی دارید می‌توانید سوال خود را در بخش نظرات ثبت کنید تا در اسرع وقت به آن‌ها پاسخ دهیم.